Ογδόντα πέντε χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από την 4η Αυγούστου του 1936, όταν ο Ιωάννης Μεταξάς επέβαλε δικτατορία στην Ελλάδα, έχοντας την πλήρη στήριξη των ανακτόρων. Στην επιβολή του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου σημαντικός παράγοντας υπήρξε η κρίση των πολιτικών δυνάμεων της εποχής και η αδυναμία συνεννόησης μεταξύ τους.
Τον Νοέμβριο του 1935 ένα δημοψήφισμα-παρωδία κάλεσε τον βασιλιά Γεώργιο Β΄με 97% των ψήφων υπέρ, με αποτέλεσμα να αποκατασταθεί στον θρόνο του.
Οι εκλογές που ακολούθησαν δεν επέτρεψαν να προκύψει κάποια πλειοψηφία και το κομουνιστικό κόμμα έφτασε στην τέταρτη θέση με 6% των ψήφων και 15 έδρες. Αυτό ήταν αρκετή δικαιολογία για τον βασιλιά, ώστε να διορίσει, χωρίς να συμβουλευτεί κανέναν, τον στρατηγό Μεταξά ως αρχηγό της κυβερνήσεως.
Συγκεκριμένα, ύστερα από τις εκλογές του 1936, που διεξήχθησαν με την απλή αναλογική, τα δύο μεγάλα κόμματα της εποχής, το Λαϊκό Κόμμα και το Κόμμα των Φιλελευθέρων είχαν εξασφαλίσει τη συντριπτική πλειοψηφία των βουλευτικών εδρών (284 έδρες-143 το Λαϊκό κόμμα, 141 οι Φιλελεύθεροι), ενώ ρόλο ρυθμιστικό έπαιζε πλέον το ΚΚΕ, μέσω του εκλογικού του σχήματος, του Παλλαϊκού Μετώπου, που διέθετε 15 έδρες.
Λόγω του Εθνικού Διχασμού που αναζωπυρώθηκε από την κινηματική απόπειρα βενιζελικών αξιωματικών υπό τον Νικόλαο Πλαστήρα τα δύο μεγάλα κόμματα αδυνατούσαν να έρθουν σε συνεννόηση μεταξύ τους.
Πρωθυπουργός πλέον διορίζεται ο Ιωάννης Μεταξάς από το βασιλιά και χωρίς τη γνώμη της Βουλής. Το «Κόμμα των Φιλελευθέρων» ωστόσο έδωσε ψήφο εμπιστοσύνης στην κυβέρνηση Μεταξά, το «Λαϊκό Κόμμα» έριξε ψήφο ανοχής ενώ οι βουλευτές του «Παλλαϊκού Μετώπου» και οι Γ. Παπανδρέου, Κ. Βλαχοθανάσης και Ανδρ. Δενδρινός καταψήφισαν.Ο βουλευτής Ηλείας Βάσος Στεφανόπουλος είπε τότε:«Χρεωκοπήσαμεν ως κοινοβουλευτισμός, εξεπέσαμεν ως συνέλευσις και χάσαμε τον ψυχικόν σύνδεσμο προς τον λαόν. Διότι τι είδους ψυχικός σύνδεσμος είναι δυνατόν να διατηρηθή όταν ο μεν λαός φωνάζει δεν θέλω να με κυβερνήση ο Μεταξάς, ημείς δε αδιαφορούντες του απαντώμεν: Και όμως θα σε κυβερνήσει ο Μεταξάς».
Στις 30 Απριλίου του 1936 η Βουλή παραχώρησε με ψήφισμα απόλυτη ελευθερία στον Μεταξά.
Στις 4 Αυγούστου 1936 ο Μεταξάς εγκαθιδρύει δικτατορία επικαλούμενος τον κίνδυνο εσωτερικών ταραχών και την ασταθή διεθνή κατάσταση με τη συγκατάθεση του Γεωργίου Β’, ο οποίος διαλύει τη Βουλή χωρίς να προκηρύξει εκλογές και αναστέλλει πολλά άρθρα του Συντάγματος. Η αφορμή που περίμενε ο Μεταξάς δόθηκε από τη γενική απεργία που είχαν κηρύξει για τις 5 Αυγούστου του 1936 τα συνδικάτα με πρόταση του ΚΚΕ.
Με ένα κύμα συλλήψεων πολιτικοί ηγέτες στάλθηκαν στην εξορία στα νησιά, ενώ εκατοντάδες συνδικαλιστές και κομουνιστές κλείστηκαν σε φυλακές και στρατόπεδα.
Η αστυνομία του καθεστώτος στράφηκε με σκληρότητα τόσο κατά των κομμουνιστών όσο και άλλων πολιτικών αντιπάλων. Ο Γεώργιος Καφαντάρης σε ανακοίνωση διαμαρτυρίας γράφει «Αι αυθαίρετοι συλλήψεις είναι συνήθη φαινόμενα. Πάμπολλοι είναι οι υποβληθέντες εις μεσαιωνικά μαρτύρια». Τα πολιτικά κόμματα διαλύθηκαν, οι πολιτικοί εξορίστηκαν ή περιορίστηκαν κατ’ οίκον, τα εργατικά συνδικάτα διαλύθηκαν.
Το καθεστώς στηριζόταν στην Εκκλησία, που κυριαρχούσε στην εκπαίδευση και που εξασφάλισε από το κράτος πολλές γενναιόδωρες επιχορηγήσεις, αλλά βασιζόταν επίσης και στην αστυνομία και τηνχωροφυλακή.
Στις μειονότητες η δικατορία του Μεταξά, επέβαλλε –πολλές φορές με τη βία- τη χρήση της ελληνικής γλώσσας σε δημόσιους αλλά και ιδιωτικούς χώρους, με κυριότερα θύματά του τους σλαβόφωνους πληθυσμούς.
Ο Μεταξάς ακολούθησε το πρότυπο της φασιστικής Ιταλίας του Μουσολίνι, διαδίδοντας την ιδεολογία του «Γ’ Ελληνικού Πολιτισμού», σύμφωνα με την οποία ο Μεταξάς και οι σύντροφοί του αποτελούσαν τους συνεχιστές του Αρχαίου (Α΄) και Βυζαντινού (Β΄) Πολιτισμού και ότι είχαν ως στόχο την φυλετική ενότητα του έθνους καθώς και την διατήρηση των παραδόσεων.
Καθηγητές και δάσκαλοι ήταν υποχρεωμένοι να μεταλαμπαδεύουν αυτές της νέες «αλήθειες» σε μια νεολαία στρατευμένη στην ΕΟΝ. Το εκπαιδευτικό σύστημα αλώνεται και τα παιδιά πλέον πρέπει να δίνουν όρκο ότι θα διαφυλάξουν την πίστη στον Θεό, στον Βασιλέα, στην Πατρίδα, στον διάδοχο, στον κυβερνήτη και στον Γενικό Επιθεωρητή. Η ΕΟΝ ήταν μια οργάνωση ναζιστικού τύπου, στην οποία τα παιδιά χαιρετούσαν χιτλερικά. Στην οργάνωση ήταν αναγκασμένοι να συμμετέχουν όλοι οι νέοι ηλικίας 8 έως 25 ετών, ενώ αναγκάστηκαν να συμμετάσχουν σε αυτήν ακόμα και οι πρόσκοποι. Σύμβολο της Νεολαίας επιλέχθηκε ο μινωικός διπλός πέλεκυς στη λογική του “πρώτου συμβόλου όλων των ελληνικών πολιτισμών”.
Οι εφημερίδες και η δικτατορία
Τρίτη 4 Αυγούστου 1936, ώρα 10 το βράδυ. Ο από τον Απρίλιο διορισμένος από τον μονάρχη Γεώργιο Β’, πρωθυπουργός της Ελλάδας, Ιωάννης Μεταξάς, μεταβαίνει στα ανάκτορα για να συναντήσει τον Γεώργιο. Μαζί του είχε έτοιμα τα διατάγματα για την αναστολή βασικών διατάξεων του συντάγματος και τη διάλυση της βουλής. Η πρωθυπουργία Μεταξά είχε εφαρμόσει ήδη ένα απολυταρχικό καθεστώς. Τώρα το επέβαλε και με την αναστολή του συντάγματος. Αφορμή ήταν η γενική απεργία που είχαν κηρύξει για τα μεσάνυχτα της 4ης προς 5η Αυγούστου τις 5 Αυγούστου του ’36 τα συνδικάτα, με πρόταση του ΚΚΕ, που έπαιζε σημαντικό ρόλο στα πολιτικά πράγματα, έχοντας μια κοινοβουλευτική ομάδα 15 βουλευτών κι έχοντας συμφωνήσει, με το κόμμα Φιλελευθέρων του Σοφούλη, σε ένα κοινό δημοκρατικό μέτωπο, μπροστά στον ορατό κίνδυνο της εκτροπής του πολιτεύματος.
Το ίδιο βράδυ, μετά την επίσκεψη στα ανάκτορα και την βασιλική έγκριση της επιβολής της δικτατορίας, ο Μεταξάς συγκάλεσε στο υπουργείο Εξωτερικών έκτακτο υπουργικό συμβούλιο. Παρά τις αντιδράσεις και παραιτήσεις κάποιων υπουργών κατάφερε την αναστολή σημαντικών άρθρων του Συντάγματος και με τη στήριξη του μονάρχη εγκαθίδρυσε τη δικτατορία της 4ης Αυγούστου.
Ο ίδιος ο Μεταξάς γράφει στο ημερολόγιό του:
“Η Ελλάς έγινε από της 4ης Αυγούστου Κράτος αντικομμουνιστικό, Κράτος αντικοινοβουλευτικό, Κράτος ολοκληρωτικό. Κράτος με βάση αγροτική και εργατική, και κατά συνέπεια αντιπλουτοκρατικό. Δεν είχε βέβαια κόμμα ιδιαίτερο να κυβερνά. Αλλά κόμμα ήτανε όλος ο Λαός, εκτός από τους αδιόρθωτους κομμουνιστάς και τους αντιδραστικούς παλαιοκομματικούς.”
Την επομένη, φιλικές προς τον Μεταξά, αλλά και αντιπολιτευόμενες εφημερίδες είχαν εκτενή ρεπορτάζ από τα γεγονότα της περίπου αναμενόμενης δικτατορίας. Πάντα με το φόβο της λογοκρισίας που από την πρώτη στιγμή επιβλήθηκε στον τύπο.
Παρουσιάζουμε σήμερα μερικά από τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων του τύπου (και κρητικού)
